نگاهی به اثر تسهیل کننده لگو درمانی در کار با کودکان اوتیسم
شاید بتوان لگو را به عنوان یکی از محبوب ترین اسباب بازی های چند دهه اخیر بین کودکان سراسر دنیا به شمار آورد. یکی از دلایل این محبوبیت آن است که کودکان با استفاده از لگو این توانایی را دارند که دنیای ذهنی خود را آنگونه که دوست دارند در جهان واقعی پیرامون خود بازسازی کرده و در نتیجه برای خلاقیت خود مرزی نمی بینند. به دلیل رنگ های جذابی که آجرهای لگو دارد، اکثر کودکان به خصوص کودکان اوتیستیک از همان ابتدا به بازی با آن رغبت نشان می دهند.
همین محبوبیت لگو محققان را به فکر وا داشت که از آن به عنوان یک ابزار تسهیل برای کار با کودکان اوتیستیک استفاده کنند. مطالعات دکتر دنیل لگوف در دهه ۲۰۰۰ میلادی سرانجام به معرفی لگو درمانی منجر شد. لگو درمانی یکی از جدیدترین خط های بازی درمانی در کار با کودکان اوتیسم است. تحقیقات مختلف نشان داده که این شاخه جدید از بازی درمانی اثرات محسوس تسهیل کننده بر روی کودکان طیف اوتیسم دارد.
کودکان اوتیسم برخلاف همسالان خود تمایل به تنها بازی کردن داشته و تا حد امکان از شرکت در جمع و بازی های گروهی اجتناب کرده یا وارد بازی موازی می شوند؛ یعنی دو کودک یک بازی را انجام می دهند ولی هر کدام به تنهایی. بنابراین از لگو درمانی می توان در راستای ارتقای مشارکت کودکان اوتیسم در جمع همسالان و انجام بازی گروهی بهره برد. به طور معمول لگو درمانی به عنوان یک برنامه هدفمند و منسجم در جهت ارتقای مهارت های اجتماعی کودکان اوتیسم ۶ تا ۱۶ ساله با مشکلاتی در ارتباطات اجتماعی به کار گرفته می شود.
لگو درمانی هم به صورت گروهی و هم فردی در محیط خانه قابل اجراست. اما چون هدف اصلی آن بهبود و ارتقای مهارت های اجتماعی کودکان اوتیستیک است بهتر است به صورت گروهی و با نظارت یک تسهیلگر یا بازی درمانگر اجرا شده و به عنوان یک برنامه مکمل با هدف تمرین با کودک در منزل و همراه با یکی از اعضای خانواده مثل مادر دنبال شود. در لگو درمانی به کودکان مهارت های اجتماعی مختلفی همچون رعایت نوبت، به اشتراک گذاشتن وسایل، گوش دادن، گفتگو کردن، کار تیمی، بهبود توجه اشتراکی و حل مسئله را می آموزند.
زمانی که کودکان اوتیسم با لگو بازی می کنند به مرور می آموزند که به جای بازی انفرادی، با جمع همکاری کرده و یک هدف مشترک را که ساختن مثلا، یک ساختمان رنگارنگ لگویی است، دنبال کنند. حتی کودکانی که پیش از آن تمایل به ورود به جمع های دیگر را از خود نشان نداده بودند، به بازی با لگو در جمع علاقمند شده، چون آن ها این نوع بازی را که شامل ساختن چیزها می شود سرگرم کننده میابند.
به طور معمول، یک گروه لگو درمانی هفته ای یک بار و به مدت یک الی دو ساعت و با نظارت یک تسهیلگر یا بازی درمانگر برگزار می شود. هر جلسه شامل چند بخش می شود که در آن کودکان اوتیسم به نوبت نقش های مختلفی را بر عهده گرفته و برای دنبال کردن یک دستورالعمل خاص برای ساخت مثلا، یک برج لگویی، با هم همکاری کرده و ایفای نقش می کنند.
- معمولا نقش هایی که کودکان اوتیستیک در طول گروه درمانی بر عهده می گیرند شامل:
مهندس: دستورالعمل ها را دارد و طبق آن از فروشنده آجرها را تهیه می کند.
فروشنده: آجرهای لگو را دارد.
سازنده: طبق دستورالعمل برج لگویی را می سازد.
ناظر: از روند انجام صحیح کار مطمئن می شود.
پس از انجام کار و ساخت برج لگویی کودکان می توانند از زمان باقی مانده برای ساختن هر آنچه دوست دارند بهره ببرند. به مرور زمان، این گونه تعامل بین کودکان در بستر گروه به آنها کمک می کند تا برای ارتباط بهتر با یکدیگر برای پیشبرد اهدافشان از نشانه ها کلامی و غیر کلامی استفاده کنند و همین امر سبب ارتقای مهارت های ارتباط اجتماعی آنها مانند رعایت نوبت، به اشتراک گذاشتن وسایل و مهارت حل مسئله می شود.
- لازم است برای شروع و پیگیری جلسات لگو درمانی به چند نکته برای رسیدن به نتایج بهتر توجه داشت:
۱- قبل از هر گونه اقدام، ابتدا با تسهیلگر و بازی درمانگر کودک برای پیش بینی و داشتن چشم انداز نسبت به پیامدهای این روش برای کودک خود مشورت کنید.
۲- کودکانی که برای لگو درمانی انتخاب می شوند، بایستی حداقل تا حدودی فهم کلامی و توانایی پیروی از قوانین و دستورالعمل های دیداری و کلامی تسهیلگر، سایر کودکان و روند کلی بازی را داشته باشند.
۳- کلید اصلی کار با کودکان اوتیسم صبر است. چون کار با این کودکان آهسته پیش می رود ممکن است این روند میزان صبر افراد دخیل در کار را به چالش بکشد.
۴- هرگز کودک را مجبور به ورود به گروه یا پیروی از دستورات نکنید. ابتدا او را وارد محیط کرده و اجازه دهید با آن آشنا شود. سپس او را تشویق کنید که بازی را آنطور که مایل است آغاز کند. کودک به مرور می بیند که این محیط جدید برای امنیتش تهدید کننده نیست پس میزان اضطراب او در روند کار کاهش یافته و راحت تر بازی را شروع کرده و پیش می برد.
۵- کودکان اوتیستیک برخلاف سایر کودکان نیاز به آموزش گام به گام که شامل جزئی ترین موارد بازی لگو مثل، باز کردن در جعبه، چگونگی در دست گرفتن آجرها و طرز صحیح چیدن آنها روی هم می شود را دارند.
- به طور کلی مزایای لگو درمانی در کار با کودکان اوتیسم را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- برقراری تعامل با همسالان
- رشد و تحول اجتماعی
- مشارکت و ایفای نقش
- افزایش اعتماد به نفس
- افزایش انگیزه
- آموختن روش های حل مسئله
- رشد مهارت های شناختی و عاطفی
- انعطاف پذیری فکر
- آزمایش نقش ها
- وصل کردن دنیای درون و بیرون کودکان
- کنترل فشارها و احساسات
- جایگزینی رفتارهای کلیشه ای با رفتارهای قابل قبول
